Pieśnioteka

Układanie kopek

Premiera 23.11.2020

 

Na biskupiźnie bardzo charakterystyczne i ciekawe są nakrycia głowy - od kopek dziecięcych po klapice. Pod lupę weźmiemy szycie oraz układanie kopki. Kobiety zajmujące się tym fachem zwie się “kopczorkami”.

Wszystkie elementy czepcy są bardzo mocno ukrochmalone dzięki czemu przez długi czas utrzymują one swój uformowany kształt. 

Kopka może być z okapem lub bez - okap to tiulowa, falbana ulokowana z tyłu czepca ułożna wąskie oraz wysokie fale co daje z przodu wrażenie skrzydeł. Jej brzegi wykończone są ząbkami oraz ozdobnym haftem. 

Kopki posiadają denko z kwaterkami czyli bocznymi ścianami denka. Kopka składa się także z taśmy tiulu w długości od 8 do 18 metrów, zależnie od tego jaka kopka jest układana - dziecięca, z okapem czy przedwojenna znacznie niższa i szersza. 

Pierwszym etapem tworzenia kopki jest nałożenie wzoru haftu na tiul, sfastrygowanie go grubszą nicią oraz późniejsze jego wyszywanie. Okap taki posiada około 24 ząbki. Później szyte jest denko - ma ono 11 cm szerokości i 15 cm długości, a doszywane po bokach kwaterki - 6 cm szerokości i 15 cm długości. Brzegi denka obszywane są płótnem by stworzyć tzw. tunel do grubej nitki. Okap przyszywany jest do denka. 

Kolejnym etapem jest stworzenie tiulowych taśm zwanych też koronkami. Wycięte na szerokość 7 cm a długość 8-18 m, obrzucane są maszyną. 

Trzecim etapem jest pranie oraz krochmalenie wszystkich elementów. Tiul zostaje wygotowany w proszku do prania oraz zawieszony do wyschnięcia. Krochmal ryżowy rozpuszczany jest w małej ilości zimnej wody, a następnie zalewany wrzątkiem i ciągle mieszany by nie powstały grudki. Jego konsystencja powinna być budyniowata, a kiedy lekko przestygnie krochmalone są koronki oraz kopka. Elementy te odwieszane są do wyschnięcia.

Ostatnim etapem jest prasowanie i układanie kopki.  Płaska łyżeczka boraksu rozpuszczana jest w niewielkiej ilości gorącej wody. W tym roztworze moczone są, każde z osobna, elementy kopki tak by woda w nie wsiąkła. Boraks dodatkowo usztywnia kopkę oraz ją konserwuje. Tiul wkładany jest do woreczka i odstawiony na 10 do 15 minut. Następnie rozkłada się wszystkie elementy i prasuje uważając by nie przywarły one do żelazka. By to się nie stało używa się nakładki na żelazko, w przypadku jego braku podsypuje się prasowany element skrobią ziemniaczaną. Wyprasowany okap kopki formowany jest w fale, natomiast koronki układane są w małe rurki. Ułożone koronki długością dopasowywane są do szerokości przedniej części denka. Takich koronek są dwie warstwy - górna i dolna. Zszywane są razem ze sobą oraz przyszywane do denka.  Do denka przyszywane są od spodu również białe wstążki, dawniej robione z płótna lub batystu.

Procesy te podobne są w przypadku kopek dziecięcych - gdzie jedynie ozdobny haft był na denku; klapic różniących się sposobem ułożeniem oraz na kryzach otaczających szyje. 

Haft przy zębach wykonuje się ściegiem przed igłą by później wykończyć brzegi ściegiem dzierganym. Natomiast haft właściwy wykonywany jest różnymi ściegami: za igłą, dzierganym, atłaskiem czy okrętką. Do wyszywania elementów tiulowych używa się białych nici bawełnianych. 

Hafty białe pierwotnie zdobiły czepce, kryzy oraz fartuszki. Po II wojnie światowej brak dobrych gatunkowo tkanin spowodował że kobiety zaczęły używać barwnego haftu na zapaskach. 

Projekt "Pieśnioteka - czyli wirtualna Biskupizna" dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.

 

Back to Top